Author :
Abstract
Bu çalışmanın amacı, Taş, Çelik ve Tombul (2007) tarafından geliştirilen Liderlik Tarzı Ölçeğinin faktör yapısı için tanımlanan ölçme modelinin cinsiyet ve kıdem grupları için ölçme değişmezliği aşamalarını sağlayıp sağlanmadığını incelemektir. Bu amaç doğrultusunda cinsiyete ve kıdeme göre liderlik tarzı ölçeğinin ölçme değişmezliği, kovaryans yapılarının değişmezliğini test eden çoklu grup doğrulayıcı faktör analizleri ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu MEB’e bağlı devlet okullarında görev yapan 586 öğretmen oluşturmaktadır. Analizlerde sırasıyla biçimsel değişmezlik, metrik değişmezlik, skalar değişmezlik, katı değişmezlik koşulları CFI karşılaştırıcı uyum iyiliği kriterleri farkına bakılarak test edilmiştir. Liderlik tarzı ölçeğinin cinsiyet grubunda, tüm ölçek ve 2 alt faktörde ayrı ayrı biçimsel ve metrik değişmezlik koşullarını sağladığı; kıdem grubunda ise ölçeğin 2 alt boyutunda ayrı ayrı biçimsel değişmezlik koşullarını sağladığı; yine kıdem grubunda tüm ölçek söz konusu olduğunda hiçbir değişmezlik aşamasının sağlanamadığı tespit edilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre cinsiyet alt grupları söz konusu iken hem tüm ölçek hem de iki alt boyutu için metrik değişmezliğin sağlandığı görülmektedir. Kıdem alt grupları söz konusu iken iki alt boyutu için metrik değişmezliğin sağlandığı görülmektedir. Fakat tüm ölçek maddeleri söz konusu olduğunda temel modelin model uyum iyilikleri kabul edilebilir sınırlar içerisinde olmadığından yapısal değişmezliğin gruplar arasında sağlanmadığı görülmektedir. Sonuç olarak liderlik tarzı ölçeğinden ve her iki alt boyutundan elde edilen veriler üzerinden cinsiyet için ve kıdem alt grupları söz konusu iken ölçeğin iki alt boyutu için madde bazında yanlılıklar olabileceği söylenebilir.
Keywords
Abstract
The aim of this study is to examine whether the measurement model defined for the factor structure of the Leadership Style Scale developed by Taş, Çelik and Tombul (2007) provides the measurement invariance stages for gender and seniority groups. For this purpose, the measurement invariance of the leadership style scale according to gender and seniority was carried out with multi-group confirmatory factor analyzes that tested the invariance of covariance structures. The study group of the research consists of 586 teachers working in public schools affiliated to the Ministry of National Education in Turkey. In the analyzes, the structural invariance, metric invariance, scalar invariance, and strict invariance conditions were tested by looking at the difference in the CFI comparator goodness of fit criteria, respectively. Leadership style scale provided formal and metric invariance conditions for gender group, whole scale and 2 sub-factors separately; in the seniority group, the two sub-dimensions of the scale separately met the structural invariance conditions; Again, in the seniority group, it has been determined that no invariance stage can be achieved when the whole scale is in question. According to the results obtained, it is seen that metric invariance is provided for both the whole scale and its two sub-dimensions when gender subgroups are in question. When it comes to seniority subgroups, it is seen that metric invariance is provided for the two sub-dimensions. However, when it comes to all scale items, it is seen that structural invariance is not provided between the groups, since the model goodness of fit of the basic model is not within acceptable limits. As a result, it can be said that there may be item-based biases for the two sub-dimensions of the scale, while the data obtained from the leadership style scale and both sub-dimensions are in question.
Keywords
- Alanoğlu, M., Demirtaş, Z. (2021). The Effect of Bureaucratic School Structure on Teachers' Job Satisfaction: The Mediator Role of the Organizational Justice. Research in Educational Administration and Leadership, 6 (2), 432-470. DOI: 10.30828/real/2021.2.3.
- Alpkan, L., Dilek, H., Bozlağan, R. (2005). Liderlik Tarzlarının Güven ve Adalet Algısı Yoluyla Örgütsel Bağlılık, İş Tatmini ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerine Etkileri. Savunma Bilimleri Dergisi, 4 (1), 44-69. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/khosbd/issue/19238/204414.
- Başusta N. B. (2010). Ölçme Eşdeğerliği. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, Kış 2010, 1(2), 58-64.
- Başusta, N.B., Gelbal, S. (2015). Gruplararası karşılaştırmada ölçme değişmezliğinin test edilmesi: PISA öğrenci anketi örneği. Hacettepe Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(4), 80-90.
- Büyüköztürk, S., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, S., Demirel, F. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (18. bs.). Ankara: Pegem Akademi Yayımcılık.
- Byrne, B. M., Shavelson, R. J., & Muthén, B. (1989). Testing for the equivalence of factor covariance and mean structures: The issue of partial measurement invariance. Psychological Bulletin, 105(3), 456–466. https://doi.org/10.1037/0033-2909.105.3.456.
- Bryne, B. M. & Watkins, D. (2003). The issue of measurement invariance revisited. Journal of Cross- Cultural Psychology, 34(2), 155-175.
- Byrne Barbara M. (2004). Testing for Multigroup Invariance Using AMOS Graphics: A Road Less Traveled, Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 11(2), 272-300.
- Bollen, K. A. (1989). Structural Equations With Latent Variables, New York: John Wiley & Sons.
- Cheung, G. W. (2007). Testing equivalence in the structure, means, and variances of higher-order constructs with structural equation modeling. Organizational Research Methods, 11(3), 593
- Cheung, G. W., Rensvold, R. B. (2000). Assessing Extreme And Acquiescence Response Sets İn Cross- Cultural Research Using Structural Equations Modeling. Journal of Cross-Cultural Psychology, 31(2), 187-212.
- Comrey, A. L., Lee, H. B. (1992). A First Course İn Factor Analysis (2. ed.). Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum.
- Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatistik SPSS ve LISREL Uygulamaları (3.Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
- Dursun, Y., Kocagöz, E. (2015). Yapısal Eşitlik Modellemesi Ve Regresyon: Karşılaştırmalı Bir Analiz. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 0(35), 1-17. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/erciyesiibd/issue/5892/77926
- Fornell, C., Larcker, D.F. (1981). Evaluating Structural Equation Models with Unobservable Variables and Measurement Error. Journal of Marketing Research, 48, 39–50.
- Gamay, E. P., Ancho, I. V. (2019). Principals Bureaucratic Management Practices And Job Satisfaction İn A City Division. Journal of Community Development Research, 12(3), 33- 46.
- Greenberg, J. (1990). Organizational Justice: Yesterday, Today and Tomorrow. Journal of Management, 16(2), 399-432.
- Hair, J., Black, W., Babin, B., Anderson, R. (2009). Multivariate Data Analysis (7th ed.): Prentice-Hall, Inc. Upper Saddle River, NY, USA.
- Hair J. R., J. F., Black, W. C., Babin, B. J., Anderson, R. E. (2010), Multivariate Data Analysis. Vectors, 7th Ed., Pearson Prentice Hall.
- Hair, JR, J.F., Ringle, C.M., Sarstedt, M. (2011), PLS-SEM: Indeed a Silver Bullet, Journal of Marketing Theory and Practice, 19 (2), 139–151.
- Hardy, G. E., Woods, D., Wall, T.D. (2003). The Impact of Psychological Distress On Absence From Work. Journal of Applied Psychology, 88(2), 306-327.
- Horn, J. L., McArdle, J. J., Mason, R. (1983). When İs İnvariance Not İnvariant: A Practical Scientist’s Look At The Ethereal Concept Of Factor İnvariance. The Southern Psychologist, 1(4), 179-188.
- Hortensius, R., Schutter, D. J. L. G., Harmon-Jones, E. (2012). When Anger Leads To Aggression: Induction Of Relative Left Frontal Cortical Activity With Transcranial Direct Current Stimulation İncreases The Angeraggression Relationship. Social Cognitive and Affective Neuroscience, doi:10.1093/scan/nsr012.
- Hoy, W. K., Tarter, C. J. (2004). Organizational Justice İn Schools: No Justice Without Trust. International Journal of Educational Management, 18(4), 250-259.
- Jöreskog, K. G. (1993). Testing Structural Equation Models. In K. A. Bollen & J. S. Long (Eds.), Testing Structural Equation Models (Pp. 294−316). Newbury Park, CA: Sage.
- Jöreskog, K. G., Sörbom, D. (1993). LISREL 8: Structural Equation Modeling With The SIMPLIS Command Language. Scientific Software International; Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
- Karadirek, G., Genç, K. Y. (2022). The Mediating Role of Individualistic – Collectivist Culture on the Relationship between Organizational Justice, Job Satisfaction, Organizational Commitment, Organizational Performance and Organizational Citizenship Behaviour. JOEEP: Journal Of Emerging Economies And Policy, 7 (1), 226-238.
- Kline, R. B. (2016). Principle And Practice Of Structural Equation Modelling (4. bs.). New York, NY: The Guilford Press.
- Naktiyok, A., Yanık, O. (2015). Dönüştürücü Liderliğin Örgüt İçi Ahlaki Ortama Etkisi. 3.Örgütsel Davranış Kongresi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi, İktisadi İdari Bilimler Fakültesi, İşletme Bölümü, Tokat.
- Naway, F. A., Haris, I. (2017). The Effect Of Career Development, Perception Of Organizational Justice And Job Satisfaction On Teacher’s Organizational Citizenship Behavior. International Review of Management and Marketing. 7(2), 17-21.
- Nojani, M. I., Arjmandnia, A. A., Afrooz, G. A., Rajabi, M. (2012). The Study On Relationship Between Organizational Justice And Job Satisfaction İn Teachers Working İn General, Special And Gifted Education Systems. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 46, 2900-2905. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2012.05.586.
- Mark, B. A., & Wan, T. T. (2005). Testing Measurement Equivalence İn A Patient Satisfaction İnstrument. Western Journal of Nursing Research, 27(6), 772–787.
- Meredith, W. (1993) Measurement İnvariance, Factor Analysis And Factorial İnvariance. Psychometrika, 58, 525-543.
- Peter, F., Kloeckner, N., Dalbert, C., Radant, M. (2012). Belief İn A Just World, Teacher Justice And Student Achievement: A Multilevel Study. Learning and Individual Differences, 22, 55-63. https://doi.org/10.1016/j.lindif.2011.09.011.
- Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş Temel İlkeler ve LİSREL Uygulamaları. Ankara: Ekinoks Yayınları.
- Taş, A., Çelik K., Tomul, E. (2007). Yenilenen İlköğretim Programının Uygulandığı İlköğretim Okullarındaki Yöneticilerin Liderlik Tarzları. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,
- Uzun, B., Öğretmen, T. (2010). Fen Başarısı İle İlgili Bazı Değişkenlerin Türkiye Örnekleminde Cinsiyete Göre Ölçme Değişmezliğinin Değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim, 35(155), 26-35.
- Uzun, B.N., Ayğar Bakır, B., Sezgin, M., Topuz Gül, A. (2019). Beliren Yetişkinlik Ölçeğinin Cinsiyete Ve Yaş Gruplarına Göre Ölçme Değişmezliğinin İncelenmesi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19 (2), 683-694.
- Vandenberg, R.J., Lance, C. E (2000). A Review And Synthesis Of The Measurement İnvariance Literature: Suggestions, Practices, And Recommendations For Organizational Research. Organizational Research Methods, 3(1) 4-70.
- Vandenberg, R. J., Lance, C. E. (1998). A Summary Of The İssues Underlying Measurement Equivalence And Their İmplications For İnterpreting Group Differences. In 1998 Research Methods Forum, 3, 1-10.
- Yean, T., F., Yusof, A. (2016). Organizational Justice: A Conceptual Mdiscussion. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 219, 798-803.
- Wicherts, J. M. (2007). Group Differences İn İntelligence Test Performance. Unpublished dissertation, University of Amsterdam.
- Wu, Amery D. Li, Zhen & Bruno D. Zumbo. (2007) Decoding The Meaning Of Factorial İnvariance And Updating The Practice Of Multi-Group Confirmatory Factor Analysis: A Demonstration With TIMSS Data. Practical Assessment, Research, and Evaluation, 12(3).
- Zumbo, B. D., Sireci, S. G., Hambleton, R. K. (2003). Re-Visiting Exploratory Methods For Construct Comparability: Is There Something To Be Gained From The Ways Of Old? Paper Presented İn The Symposium Construct Comparability Research: Methodological İssues And Results. Chicago, Illinois.
- Steenkamp, J.-B. E. M., Baumgartner, H. (1998). Assessing Measurement İnvariance In Cross-National Consumer Research. Journal of Consumer Research, 25(1), 78– 90. https://doi.org/10.1086/209528.
- Kaynak göstermek için: Aktaş, M. (2022). Liderlik tarzı ölçeğinin cinsiyet ve kıdem alt gruplarında ölçme
- Bu çalışmanın amacı, Taş, Çelik ve Tombul (2007) tarafından geliştirilen Liderlik Tarzı Ölçeğinin faktör yapısı
- (Hardy, Woods & Wall, 2003; Hoy & Tarter, 2004; Alpkan, Dilek & Bozoğlan, 2005; Nojani,
- Arjmandnia, Afrooz & Rajabi, 2012; Peter, Kloeckner, Dalbert & Radant, 2012; Naktiyok & Yanık,
- 2021; Alanoğlu & Demirtaş, 2021; Karadirek & Genç, 2022) bilinmektedir. Söz konusu çalışmalarda
- gruplar arası “gerçek” değişim olarak kabul edilmektedir (Mark & Wan, 2005). Fakat her zaman bu
- doğru olmayabilir. Yani kullanılan ölçek her grupta aynı özelliği ölçemeyebilir (Başusta, 2010). Bu
- Jones, 2012; Başusta & Öğretmen, 2010; Başusta & Gelbal, 2015; Byrne, Shavelson & Muthen, 1989;
- Byrne 2004). Farklı grupların aynı ölçme aracı ile karşılaştırıldığı çalışmalarda, “ölçme aracından
- olabilmektedir (Uzun ve Öğretmen, 2010). Ölçme değişmezliğinin temelinde, “ölçülen özellik açısından
- bağımsız olması” düşüncesinin yattığı belirtilmektedir (Wicherts, 2007). Özellikle uyarlama
- (Byrne, 1989; Jöreskog & Sörbon, 1993; Uzun & Öğretmen 2010; Uzun, Ayğar, Sezgin & Topuz, 2019).
- gruplar için değişmez olduğu söylenebilir (Bollen, 1989; Cheung & Rensvold, 2000). Ölçme değişmezliği çalışmaları dört aşamalı mantıksal bir süreç ve hipotez test etmeye dayalı
- yapılmaktadır (Meredith, 1993). Bu aşamalardan ilki biçimsel değişmezliktir (configural invariance).
- Baumgartner, 1998). Üçüncü aşama skalar değişmezliktir (scalar invariance). Bu aşamada ölçeğin
- olması gerekmektedir (Vandenberg & Lance, 2000). Dördüncü ve son aşama ise katı değişmezliktir
- (Horn, McArdle, & Mason, 1983). Şekil 1. Değişmezlik aşamaları Bu çalışmada da alan yazında oldukça sıklıkla kullanılan “Liderlik Tarzı Ölçeği” için ölçme
- (Alpkan, Dilek ve Bozoğlan, 2005; Greenberg, 1990; Peter, Kloeckner, Dalbert ve Radant, 2012).
- Arjmandnia, Afrooz ve Rajabi, 2012; Peter, Kloeckner, Dalbert ve Radant, 2012; Naktiyok & Yanık,
- 2021; Alanoğlu & Demirtaş, 2021; Karadirek & Genç, 2022). Bu çalışmalardan da anlaşılacağı üzere
- vurgulanmaktadır (Hair vd., 2010; Fornell & Larcker, 1981). Bu ölçütler temel alındığında ölçeğin alt
- MSV≤AVE ve ASV≤MSV koşullarının sağlanması gerekmektedir (Hair vd., 2011; Yaşlıoğlu, 2017).
- DFA) olduğu görülmektedir (Jöreskog & Sörbom, 1993; Byrne, Watkins, 2003; Zumbo, Sireci, &
- Hambleton, 2003). Çalışma kapsamında; ölçme değişmezliği analizlerinde parametrelere ilişkin yapılan
- işlemler Tablo 2’de özetlenmiştir (Wicherts, 2007). Tablo 2. Ölçme Değişmezliği Sürecinde Parametrelere Dair İşlemler (Wicherts, 2007) Faktör Yükleri Regresyon Katsayıları Hata Terimleri Yapısal Değişmezlik Serbest Serbest Serbest Metrik Değişmezlik Sınırlandırılmış Serbest Serbest Skalar Değişmezlik Sınırlandırılmış Sınırlandırılmış Serbest Katı Değişmezlik Sınırlandırılmış Sınırlandırılmış Sınırlandırılmış Tablo 2’de özetlenen Wicherts (2007) yaklaşımına göre yapısal değişmezlik söz konusu olduğunda
- olarak farklı bulunmazsa (Wu, Li ve Zumbo, 2007) ilgili değişmezlik aşaması sağlanmış demektir. Bu
- yeterli olduğu ifade edilmektedir (Kline, 2016; Çokluk, Şekercioğlu ve Büyüköztürk, 2014; Dursun ve
- Kocagöz, 2015; Şimşek, 2007). Sayıltı kontrolleri sonrası elde kalan 528 gözlemin literatürde bildirilen
- ölçütleri karşıladığı (Comrey & Lee, 1992; Kline, 2016) söylenebilir. 528 gözlemden elde edilen veri dosyası için yapı geçerliliğine ek kanıt oluşturabilmek amacı ile
- (Steenkamp & Baumgartner, 1998). Dolayısıyla Tablo 3’te sınırlandırılan model ile biçimsel model
- biçimlerinin bir çok değişken açısından oldukça önemli olduğu (Alpkan, Dilek & Bozoğlan, 2005;
- doğrudan ya da dolaylı olarak etkilediği görülmektedir (Hardy, Woods & Wall, 2003; Hoy & Tarter,
- 2004; Alpkan, Dilek & Bozoğlan, 2005; Nojani, Arjmandnia, Afrooz & Rajabi, 2012; Kloeckner,
- Dalbert & Radant, 2012; Naktiyok & Yanık, 2015; Yean & Yousuf, 2016; Naway & Haris, 2017; Gamay
- & Ancho, 2019; Alanoğlu &Demiştaş, 2021; Alanoğlu & Demirtaş, 2021; Peter; Karadirek & Genç,
- 2022). Dolayısıyla alanyazında liderlik tarzı ölçeği kullanılarak oldukça sıklıkla yapılan grup
- (Vandenberg & Lance, 1998) şeklinde yorumlanabilir. Cinsiyet açısından incelendiğinde metrik
- mümkündür (Bryne & Watkins, 2003). Metrik değişmezlikte ölçeğin maddelerine ilişkin faktör
- sağlanamadığı durumlar (Vandenberg & Lance, 2000; Cheung, 2007) olabilmektedir. Bu ölçekler
