MESLEKİ VE TEKNİK ORTAÖĞRETİM KURUMLARI İÇİN BÜTÜNCÜL BİR OKUL TERKİ ÖNLEME PROGRAMI

Author :  

DOI : 10.29228/iedres.63597
Year-Number: 2022-CİLT 2 SAYI 2
Yayımlanma Tarihi: 2022-12-01 11:18:53.0
Language : İngilizce
Konu : Eğitim Bilimleri
Number of pages: 177-205
Mendeley EndNote Alıntı Yap

Abstract

Bu araştırmanın amacı meslek lisesi yönetici ve öğretmenlerinin okul terkinin önlenmesine ilişkin önerilerini belirlemek, geliştirilen Bütüncül Okul Terki Önleme Programını (BOTP) sınıf tekrarı yapmış olan dokuzuncu sınıf öğrencilerine uygulamak ve çalışmanın yürütüldüğü meslek lisesinde okul terki oranını azaltma başarısını (etkililiğini) belirlemektir. Bu araştırma karma yöntem modelinde tasarlanmış bir durum çalışması olup, araştırmada karma yöntem desenlerinden keşfedici sıralı desen kullanılmıştır. Mersin il merkezinde birbirine denk özelliklere sahip olduğu varsayılan iki meslek lisesinde eğitim gören sınıf tekrarı yapmış dokuzuncu sınıf öğrencileri deney ve kontrol grubu olarak belirlenmiştir. Kontrol grubunda 46 öğrenci, deney grubunda ise 71 öğrenci yer almaktadır. Geliştirilen BOTP deney grubu öğrencilerine uygulanmış, kontrol grubu öğrencilerine ise herhangi bir çalışma yapılmamıştır. 2017-2018 eğitim öğretim yılında uygulanan BOTP’nın sonrasında deney grubu ve kontrol grubu okul terki oranlarının karşılaştırılması için nicel bir yöntem olan oran testi yapılmış ve deney grubu lehine anlamlı fark bulunmuştur. Daha sonra BOTP’nın etkililiği hakkında yönetici, okul psikolojik danışmanı ve deney grubu öğrencilerinin görüşlerini almak için nitel bir yöntem olan yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılmıştır. Nitel verilerden elde edilen sonuçlar da BOTP’nın başarılı olduğu yönündedir.

Keywords

Abstract

The purpose of this study is to determine suggestions for the prevention of dropping out according to the opinions of administrators and teachers of vocational high schools and to apply the Holistic School Drop Out Prevention Program (HSDP) to the ninth-grade students who repeat the class and to determine the success rate (effectiveness) of reducing the school drop rate in the vocational high school where the study is conducted. This research is a mixed-method case study designed with an Exploratory Sequential Design. The ninth-grade students who had repeated their grades in two vocational high schools which were supposed to have similar properties in Mersin were determined as experimental and control groups. There were 46 students in the control group and 71 students in the experimental group. HSDP was applied to the experimental group students and there was not conducted any research on the control group students. After the HSDP was applied in the 2017-2018 academic year, the ratio test, which is a quantitative method, was used to compare the school dropout rates of the experimental and control groups and a significant difference was found in favor of the experimental group. Then, the semi-structured interview technique, which is a qualitative method, was used to get the opinions of the administrators, school counselors and experimental group students about the effectiveness of HSDP. The results obtained from qualitative data indicate that HSDP is successful.

Keywords

Kaynakça

  • Aktan, M. C. (2015). Türkiye’de okullarda öğrencilerin karşılaştıkları problemler ve okul
  • Aktan, M. C. (2015). Türkiye’de okullarda öğrencilerin karşılaştıkları problemler ve okulsosyal hizmeti. International Journal of Social Sciences and Education Research, 2(1), 244-254.Arkes, J. (2015). The temporal effects of divorces and separations on children’s academic achievementand problem behavior. Journal of Divorce & Remarriage, 56(1), 25-42.Attwood, G., & Croll, P. (2015). Truancy and well-being among secondary school pupils in England. Educational Studies, 41(1-2), 14-28. https://doi.org/10.1080/03055698.2014.955725
  • Backman, O. (2017). High school dropout, resource attainment, and criminal convictions. Journal of Research in Crime and Delinquency, 54(5), 715-749.
  • Batsche, C. (1985). The high school dropout: Vocational education can help. Normal, IL: Illinois State University. (ERIC Document Reproduction Service No. ED262213).
  • Bayhan, G. & Dalgic, G. (2012). School dropout according to the views of high school leavers, Inonu University Journal of Faculty of Education, 13(3), 107-130.
  • Bjerk, D. (2012). Re-examining the impact of dropping out on criminal and labor outcomes in earlyadulthood. Economics of Education Review, 31(1), 110-122. https://doi.org/10.1016/j.econedurev.2011.09.003
  • Bogdan, R., & Biklen, S. K. (2007). Qualitative research for education: An introduction to theories and methods, (5. Ed.), Pearson Press, USA.
  • Bourguignon, F., Ferreira, F. H., & Leite, P. G. (2003). Conditional cash transfers, schooling, and childlabor: Micro-simulating Brazil's Bolsa Escola program. The World Bank Economic Review, 17(2), 229- 254. https://doi.org/10.1093/wber/lhg018
  • Boylan, R. L., & Renzulli, L. (2017). Routes and reasons out, paths back: The influence of push andpull reasons for leaving school on students’ school reengagement. Youth & Society, 49(1), 46-71. https://doi.org/10.1177/0044118X14522078
  • Branson, N., Hofmeyr, C., & Lam, D. (2014). Progress through school and the determinants of schooldropout in South Africa. Development Southern Africa, 31(1), 106-126. https://doi.org/10.1080/0376835X.2013.853610
  • Büyüköztürk, S., Çakmak, E.K., Akgün, O.E., Karadeniz, S. & Demirel, F. (2010). Bilimsel araştırma yöntemleri, Pegem Akademi, 6. Baskı, Ankara.
  • Cairns, R. B., Cairns, B. D., & Neckerman, H. J. (1989). Early school dropout: Configurations and determinants. Child development, 60, 1437-1452.
  • Carbonaro, W., & Workman, J. (2013). Dropping out of high school: Effects of close and distantfriendships. Social Science Research, 42(5), 1254-1268.https://doi.org/10.1016/j.ssresearch.2013.05.003Carbonaro, W., & Workman, J. (2016). Intermediate peer contexts and educational outcomes: Do thefriends of students' friends matter?. Social Science Research, 58, 184-197.https://doi.org/10.1016/j.ssresearch.2016.02.005Cartwright, C. (2006). You want to know how it affected me? Young adults' perceptions of the impactof parental divorce. Journal of Divorce & Remarriage, 44(3-4), 125-143. https://doi.org/10.1300/J087v44n03_08
  • Creswell, J. W., & Plano Clark, V. L. (2014). Karma yöntem araştırmaları: Tasarımı ve yürütülmesi (2. Baskıdan çeviri) (Çev. Ed.: Y. Dede & SB Demir). Ankara: Anı Yayıncılık.
  • Creswell, J.W. (2021). Karma yöntem araştırmalarına giriş. (Çev.Ed: Mustafa Özbilir). Ankara: Pegem Yayıncılık. 3.Baskı
  • Elffers, L. (2012). One foot out the school door? Interpreting the risk for dropout upon the transition topost-secondary vocational education, British Journal of Sociology of Education, 33:1, 41-61.Eğitim Reformu Girişimi (2017). 2016-2017 Eğitim İzleme Raporu. Eğitim Reformu Girişimi. İstanbul.Eren, O., Depew, B., & Barnes, S. (2017). Test-based promotion policies, dropping out, and juvenile crime. Journal of Public Economics, 153, 9-31. https://doi.org/10.1016/j.jpubeco.2017.07.002
  • Ereş, F. (2014). Evaluation of high school students’ reasons of truancy. Gazi University Journal of Gazi Education Faculty, 34(3), 321-336
  • Ergen, H. (2013). Planning approaches in education and educational indicators used in Turkey. Mersin University Journal of the Faculty of Education, 9(2), 151-167.
  • Finn, J. D. (1989). Withdrawing from school. Review of Educational Research, 59(2), 117-142.
  • Garcia, A. R., Metraux, S., Chen, C. C., Park, J. M., Culhane, D. P., & Furstenberg, F. F. (2018). Patternsof multisystem service use and school dropout among seventh-, eighth-, and ninth-grade students. The Journal of Early Adolescence, 38(8), 1041-1073. https://doi.org/10.1177/0272431617714329
  • Glewwe, P., & Kassouf, A. L. (2012). The impact of the Bolsa Escola/Familia conditional cash transferprogram on enrollment, dropout rates and grade promotion in Brazil. Journal of Development Economics, 97(2), 505-517. https://doi.org/10.1016/j.jdeveco.2011.05.008
  • Goux, D., Gurgand, M., & Maurin, E. (2014). Adjusting your dreams? High school plans and dropout behaviour. The Economic Journal, 1-60.
  • Ham, B. D. (2003). The effects of divorce on the academic achievement of high school seniors. Journal of Divorce & Remarriage, 38(3-4), 167-185. https://doi.org/10.1300/J087v38n03_09
  • Jimerson, S. R., Anderson, G. E., & Whipple, A. D. (2002). Winning the battle and losing the war:Examining the relation between grade retention and dropping out of high school. Psychology in the Schools, 39(4), 441-457. https://doi.org/10.1002/pits.10046
  • Kalkan, Ö. K. (2014). A study of reliability and validity an attitude scale towards vocational education Trakya University Journal of Education, 4(1), 117-128.
  • Kılıç, Y. (2015). Türkiye’de ortaöğretim kurumlarında okul büyüklüğü ve disiplin ilişkisine dair amprik bir çalışma. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 21(1), 51-68.
  • McNeal Jr, R. B. (1997). High school dropouts: A closer examination of school effects. Social Science Quarterly, 78(1), 209-222.
  • Mertens, D. M., Seitz, P. & Cox, S. (1982). Vocational Education and The High School Dropout, Columbus: The National Center for Research in Vocational Education, The Ohio State University.
  • Mili Eğitim Bakanlığı (2013). Milli Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği, ErişimAdresi:https://ogm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2020_09/16095651_OrtaoYretimKurumlarYYonetm eliYiDeYiYiklik_Renkli.pdf
  • Milli Eğitim Bakanlığı (2018). Milli Eğitim İstatistikleri Örgün Eğitim 2017-2018, Ankara: Milli Eğitim Basım Evi.
  • Munoz-Salazar, P., & Acuna-Collado, V. (2016). Juvenile offenders: Characteristics and reasons whythey drop out of regular education, in Valparaiso Region, Universal Journal of Educational Research,4(12), 2744-2749.Nielsen, K. (2016). Engagement, conduct of life and dropouts in the Danish vocational education and training system. Journal of Vocational Education & Training, 68(2), 198-213.
  • Ortiz-Lozano, J. M., Rua-Vieites, A., Bilbao-Calabuig, P., & Casadesús-Fa, M. (2018). Universitystudent retention: Best time and data to identify undergraduate students at risk of dropout, Innovations in Education and Teaching International, 57:1, 74-85, DOI: 10.1080/14703297.2018.1502090
  • Parr, A. K., & Bonitz, V. S. (2015). Role of family background, student behaviors, and school-relatedbeliefs in predicting high school dropout. The Journal of Educational Research, 108(6), 504-514.Polat, S., Özoğlu, M., Yıldız, R., & Canbolat, Y. (2013). Ortaöğretim İzleme ve Değerlendirme Raporu. Milli Eğitim Bakanlığı, Ankara.
  • Rumberger, R. W. (1987). High school dropouts: A review of issues and evidence. Review of Educational Research, 57(2), 101-121. https://doi.org/10.3102/00346543057002101
  • Rumberger, R., Ghatak, R., Poulos, G., Ritter, P., & Dornbusch, S. (1990). Family influences on dropout behavior in one California high school, Sociology of Education, 63, 283-299.
  • Rumberger, R.W. (1995). Dropping out of middle school: A multilevel analysis of students and schools,American Education Research Journal, 32(3), 583-625. https://doi.org/10.3102/00028312032003583
  • Rumberger, R. W. (2001). Why Students Drop Out of School and What Can be Done. Dropouts inAmerica: How Severe is the Problem? What Do We Know about Intervention and Prevention Conference, 13 January 2001, Harvard University, USA.
  • Rumberger, R. W., & Losen, D. J. (2017). The Hidden Costs of California's Harsh School Discipline:And the Localized Economic Benefits from Suspending Fewer High School Students. Civil RightsProject-Proyecto Derechos Civiles. California Drop Out Research Project, USA. ERIC Number: ED573326
  • Soares, Sergei Suarez Dillon (2012) : Bolsa Família, its design, its impacts and possibilities for the future, Working Paper, International Policy Centre for Inclusive Growth, No. 89
  • Song, C., Benin, M., & Glick, J. (2012). Dropping out of high school: The effects of family structureand family transitions. Journal of Divorce & Remarriage, 53(1), 18-33.Strohschein, L. (2012). Parental divorce and child mental health: Accounting for predisruptiondifferences. Journal of Divorce & Remarriage, 53(6), 489-502.Tanggaard, L. (2013) An exploration of students’ own explanations about dropout in vocationaleducation in a Danish context, Journal of Vocational Education & Training, 65:3, 422-439.Taylı, A. (2008). The prevention of school dropout and practices for prevention. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 91-104.
  • TEDMEM. (2018). 2017 Eğitim Değerlendirme Raporu (TEDMEM Değerlendirme Dizisi 4). Ankara: Türk Eğitim Derneği Yayınları.
  • USAID (2012). School Dropout Prevention Pilot Program Pilot Design Plan: India, Creative Associates International, Wahington DC.
  • Vurucu, F. (2010). Meslek Lisesi Öğrencilerinin Meslek Seçimi Yeterliliği ve Meslek Seçimini Etkileyen Faktörler, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
  • Woods, E. G. (2006). Reducing the Dropout Rate. School Improvement Research Series. NW: Regional Educational Laboratory.
  • Yazgan, Ç. Ü. (2018). Vocational High Schools Students’ Views on Culture and Vocational Courses thatRepresent Capital: The Example of Eskı̇sehı̇r Province Journal of Economy Culture and Society, 58, 45- 65.
  • Zorbaz, O. (2018). Student and School Level Factors Affecting Dropout Risks of High School Students. Unpublished Doctoral Dissertation, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
  • Kaynak göstermek için: Güngör, G. (2022). Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumları içinbütüncül bir okul terki önleme programı. Uluslararası İnovatif Eğitim Araştırmacısı. 2(2), 177- Özet
  • Bu araştırmanın amacı geliştirilen Bütüncül Okul Terki Önleme Programını (BOTP) sınıf tekrarı yapmış olandokuzuncu sınıf öğrencilerine uygulamak ve çalışmanın yürütüldüğü meslek lisesinde okul terki oranını azaltmabaşarısını (etkililiğini) belirlemektir. Bu araştırma karma yöntem modelinde tasarlanmış bir durum çalışması olup,araştırmada karma yöntem desenlerinden keşfedici sıralı desen kullanılmıştır. Mersin il merkezinde birbirine denközelliklere sahip olduğu varsayılan iki meslek lisesinde eğitim gören sınıf tekrarı yapmış dokuzuncu sınıföğrencileri deney ve kontrol grubu olarak belirlenmiştir. Kontrol grubunda 46 öğrenci, deney grubunda ise 71öğrenci yer almaktadır. Geliştirilen BOTP deney grubu öğrencilerine uygulanmış, kontrol grubu öğrencilerine iseherhangi bir çalışma yapılmamıştır. 2017-2018 eğitim öğretim yılında uygulanan BOTP’nın sonrasında deneygrubu ve kontrol grubu okul terki oranlarının karşılaştırılması için nicel bir yöntem olan oran testi yapılmış ve deney grubu lehine anlamlı fark bulunmuştur.
  • Okul terki, sonuçları açısından hem birey için hem de toplum için maliyetli bir süreçtir. Yüksekişsizlik olasılığı, yoksulluk şartlarında yaşama olasılığı, sağlık problemlerinin ve suça yönelmenin artmaolasılığı bulunmaktadır. Bu durum bireyin sosyal refahını etkilediği gibi toplumsal refahı daetkilemektedir (Parr ve Bonitz, 2015; Backman, 2017). Fransa’da dokuzuncu sınıflar üzerinde yapılanbir çalışmada aile katılımının sağlanması yoluyla sınıf tekrarı, devamsızlık ve okul terkinin azaltılmasıamaçlanmıştır (Goux, Gurgand ve Maurin, 2014). Hindistan’da “Okul Terki Önleme Pilot Programı”(USAID, 2012), Brezilya ve diğer Latin Amerika ülkelerinde de okul terkinin önlenmesine yönelik şartlı nakit transferi programları (Bolsa Escola) uygulanmıştır (Glewwe ve Kassouf, 2012).
  • Okul terki tanımları öğrencinin eğitim sisteminden uzak kaldığı süre ve uzaklaştığı sınıf düzeyi gibideğişkenler açısından farklılaşmaktadır. Okul terki, kişinin yaşına bağlı eğitim normlarından sapması(Tanggaard, 2013), çeşitli nedenlerle tam zamanlı, devlet onaylı bir eğitim programınıbitirmemesi/mezun olmaması (Rumberger, 1987) olarak tanımlanır. Okul terkinin nedenlerine ilişkinalanyazın incelendiğinde birçok sınıflandırma ile karşılaşılmaktadır. Bir çalışmada okul terki nedenleri,okula bağlı nedenler, ekonomik nedenler ve bireysel nedenler olmak üzere üçe ayrılırken (Rumgerger,1987), bir diğerinde demografik faktörler, okulla ilgili faktörler, aileyle ilgili faktörler ve bireyselfaktörlerden söz edilmektedir (Rumberger, Ghatak, Poulos, Ritter ve Dornbusch, 1990). Başka birçalışmada okul terkinin bireysel ve kurumsal nedenleri olduğu belirtilirken bireysel nedenlerin değerler,tutumlar ve davranışlar olduğu, kurumsal nedenlerin ise aile akran ve sosyal çevre ilişkileri temelindeşekillendiği belirtilmektedir (Rumberger, 2001). Genel olarak okul terkinin nedenlerine ilişkindeğerlendirmeler çoklu faktörel yapılarla incelenmiş ve uyum sağlanan ortak bir faktörel yapıbulunamamıştır. Bu nedenle araştırmada ilgili alanyazına dayalı olarak okul terki nedenleri, birey1Bu araştırma yazarın Prof Dr Şöheyda Göktürk danışmanlığında 2019 yılında tamamladığı doktora tezindenüretilmiştir. Araştırmanın bir bölümü 10-13 Ekim 2018 tarihlerinde Giresun'da düzenlenen III. Uluslararası Felsefe, Eğitim, Sanat ve Bilim Tarihi Sempozyumu'nda sözlü bildiri olarak sunulmuştur.
  • Okul terki kararıyla ilişkili birey kaynaklı nedenler, evlilik ve hamilelik (Rumberger, 1987; Cairns,Cairns ve Neckerman, 1989), sınıf düzeyi- dokuzuncu sınıf- (Rumberger, 1995; Elffers, 2012), fizikselengellilik, etnik köken, hastalıktır (Batsche, 1985; Cairns vd., 1989). Ayrıca öğrenci merkezlideğişkenler açısından okul terkini en çok etkileyen değişken öğrenci devamsızlığıdır (Rumberger, 1995;Bayhan ve Dalgıç, 2012; Munoz ve Acuna, 2016). Diğer yandan, öğrencilerin geçmiş okuldeneyimlerinin (geçmiş başarısızlık hikayeleri) öğrencilerin benlik saygısı düzeylerini düşürdüğü ve okul terki riskini yükselttiği vurgulanmaktadır (Elffers, 2012).
  • Okul kaynaklı terk nedenleri ise, düşük akademik başarı (Rumberger, 1995; Woods, 2006) okulusevmeme, okulu tehlikeli bulma, zayıf katılım ve disiplin sorunları, (Batsche, 1985; Rumberger, 1987;Bearden, Spencer ve Moracco, 1989; Rumberger vd., 1990), okul büyüklüğü ve buna bağlı öğrenci- öğretmen oranıdır (Rumberger, 1995; Mcneal, 1997).
  • Birçok çalışmada aile geçmişinin, özellikle sosyoekonomik durumun (SES), genel olarak eğitimselkazanım üzerinde ve okul terki davranışı üzerinde önemli bir etkisi olduğu vurgulanmaktadır(Rumberger vd., 1990; Branson, Hofmeyr ve Lam, 2014). Daha düşük sosyoekonomik düzeydekiailelerden gelen öğrencilerin (bu durum genellikle ebeveyn eğitimi veya aile geliri tarafındanölçüldüğünde) daha yüksek sosyoekonomik düzeydeki ailelerden gelen öğrencilerden daha yüksek okulterk oranına sahip olduğu belirtilmektedir (Rumberger vd., 1990; Parr ve Bonitz, 2015). Aile büyüklüğüve yapısı ayrıntılandırıldığında, birçok çalışmada kardeş sayısı (büyük kardeş olma durumu), stresli biraile ortamında yaşama (aile içi şiddet veya boşanma), ebeveyn-çocuk ilişkisindeki olumsuz nitelik,babanın veya annenin olmaması (parçalanmış ailede yaşama), çocuğun evden uzakta yaşıyor olması,anne baba eğitim durumu ve mesleği ve babanın uzun dönemli işsiz olması faktörleri okul terki kararınıetkilemektedir (Mertens, Seitz ve Cox, 1982; Batsche, 1985; Woods, 2006). Hane halkı gelirinde yaşananbir gelir şoku ailede eğitim gören öğrencileri etkilemektedir. Gelir şoku babanın veya annenin bir andaişsiz kalması olarak tanımlanabilir (Branson vd., 2014). Bu durumda ebeveynler okulla ilgilimasraflardan tasarruf etmek veya çocuğun çalışmasını istemek yoluyla öğrencinin okuldan ayrılmasına neden olabilir (McNeal, 1997).
  • Okul terki kararında arkadaşlık bağlarının etkisi üzerine yapılan çalışmalarda akranları veyaarkadaş grubu tarafından dışlanan/izole edilen öğrencilerin okul terki riskinin daha yüksek olduğu, okulterki risk grubunda yer alan bir öğrencinin yine risk grubundaki öğrencilerle bağ kurmasının da okul terki riskini yükselttiği belirtilmektedir (Carbonaro ve Workman, 2013; 2016).
  • Türkiye’de mesleki ve teknik eğitim akademik başarısı düşük olan yoksul öğrencilerin yönelimgösterdiği düşük statülü bir eğitim alternatifi olarak değerlendirilmekte, öğrencilerin geçmiş eğitimyaşantılarındaki akademik başarısızlıklarının meslek liselerinde de devam ettiği belirtilmektedir(Yazgan, 2018). Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında devamsızlık, sınıf tekrarı ve okul terkioranlarının yüksek olması bu konuya ilişkin nedenler ve çözüm önerileri ile ilgili çalışmaların temelinioluşturmaktadır. Aktan (2015) ortaöğretim düzeyinde okul terki önleme çalışmalarının oldukça sınırlıolduğunu, ortaöğretimde okullaşma oranının diğer eğitim kademelerine göre daha düşük olmasınedeniyle okul terki önleme çalışmalarının ortaöğretim kurumları açısından daha önemli olduğunu belirtmektedir.
  • Son yıllarda MEB tarafından genel ortaöğretime yapılan yatırımlar azalmakta iken, mesleki veteknik ortaöğretime yapılan yatırımlar artmaktadır (ERG, 2017). Ergen (2013) okul terki oranındakiyükselmenin eğitim maliyetlerini arttırdığını, Taylı (2008) ise, eğitim sisteminin kalite göstergelerindenbirinin düşük okul terki oranı olduğunu belirtmektedir. Bu nedenle okul terki oranlarının düşürülmesineyönelik yapılan çalışmaların eğitim sisteminin niteliğinde olumlu gelişmeler sağlayacağıdüşünülmektedir. Okul terkini etkileyen en önemli faktörlerin sınıf tekrarı, devamsızlık ve akademikbaşarısızlık olduğu belirtilmektedir (Jimerson, Anderson ve Whipple, 2002; Eren, Depew ve Barnes, 2017).
  • En yüksek sınıf tekrarı oranının Türkiye genelinde dokuzuncu sınıflarda gerçekleştiği ve %16,8düzeyinde olduğu belirtilmektedir (Polat, Özoğlu, Yıldız & Canbolat, 2013). Mesleki ve teknikortaöğretimde 20 gün ve üzeri devamsızlık yapan öğrencilerin oranı, 2015 yılında %46,25, 2016yılında %42,93 (TEDMEM, 2018) ve 2017 yılında %39,81’dir (MEB, 2018). Bu oranlardeğerlendirildiğinde mesleki ve teknik eğitim öğrencilerinin neredeyse yarısının okulla kurdukları bağınzayıf ve düzensiz olduğu görülmektedir.
  • Bu araştırmada geliştirilen Bütüncül Okul Terki Önleme Programında (BOTP) bireysel ve kurumsalperspektif birlikte ele alınmış dolayısıyla bütüncül bir yaklaşım benimsenmiştir. Bütüncül yaklaşımlaöğrencilerin okul terki nedenlerini dışsallaştırmalarının önlenmesi amaçlanmıştır. Etkili bir okul terkiprogramının oluşturulması için öğrenciye yapılacak desteğin onun yaşam alanı çevresinde olmasıgerektiği (Rumberger, 2001) düşünüldüğünde öğrencilerin okulda karşılaştıkları olumsuzluklar, disiplinsorunları ve yüksek devamsızlık gibi sorunlara müdahalede aile bilgilendirmesinin yapılarak velikatılımının sağlanması amaçlanmıştır. Ayrıca yıl boyunca öğrencilerin akademik başarı durumları takipedilmiş, başarısız olunan dersin öğretmeni, ilgili öğrenci ve okul psikolojik danışmanı tarafındanbaşarısızlığın nedenleri ve önlenmesine ilişkin görüşmeler yapılmıştır. Bu çalışmada sınıf tekrarı yapandokuzuncu sınıf öğrencileriyle çalışıldığından başarısızlık hissinin neden olduğu düşük benlik saygısıdüzeyi de okul terkinin önlenmesi uygulamaları açısından önemli görülmüştür. Böylece bütüncül yaklaşıma yetersiz benlik saygısı modeli de dahil edilmiştir.
  • 1a) Kontrol grubunda 2017-2018 eğitim öğretim yılı sonunda okul terki oranı nedir?1b) Deney grubunda 2017-2018 eğitim öğretim yılı sonunda okul terki oranı nedir?1c) Deney ve kontrol grubu okul terki oranları arasında anlamlı fark var mıdır?
  • Bu araştırma karma yöntem modelinde desenlenmiştir. Bu araştırmadaki karma yöntem tasarımındanitel verilerin toplanması, bu veriler ve okul terki alanyazınına göre araştırmacı tarafından geliştirilenBütüncül Okul Terki Önleme Programının (BOTP) deney grubu öğrencilerine uygulanması ve nicelyöntemlerle programın etkililiğinin (okul terk oranlarının) belirlenmesi sırası izlenmiştir. Bu araştırmadamüdahale desenli keşfedici sıralı desen (Exploratory Sequential Design) kullanılmıştır. Keşfedici sıralıdesenin amacı araştırma problemini nitel veri analiziyle keşfetmektir. Nicel olan ikinci aşamada deneyiçin yeni müdahale programının oluşturulması vardır. Üçünücü aşamada ise yeni müdahale programıveya etkinliklerinin deney içinde kullanılması ve sonuçlarının analiz edilmesi vardır (Creswell, 2021).“Müdahale deseni ile temel desenlerin birisine ilave yapılmaktadır. Bu desenin amacı bir deney veyamüdahale deneme programı yürütülmesi yoluyla buna nitel veriyi ekleyerek bir araştırma probleminiçalışmaktır” (Creswell, 2021:43). Bu araştırmada deney grubu öğrencilerinin devamsızlık nedenlerineilişkin nitel veriler bir yıl süren program boyunca toplanmış ve müdahale deseninin nitel verileri olarak değerlendirilmiştir.
  • Yarı deneysel desenli nitel ve nicel araştırmaların birlikte yürütüleceği karma desende deney vekontrol gruplarının oluşturulması önemlidir (Creswell ve Plano Clark, 2014). Bu araştırmada, birbirinedenk özellikler taşıyan iki okuldan sınıf tekrarı yapan aktif 9. Sınıf öğrencileri eşleştirilen deney vekontrol grupları olarak belirlenmiştir. Sınıf tekrarı yapmış olan dokuzuncu sınıf öğrencilerinin tamamıgruplara alınmıştır. Okul terkinin önlenmesi konusunda etkili olacağı düşünülen Bütüncül Okul TerkiÖnleme Programı belirlenen deney grubuna 2017-2018 eğitim öğretim yılı boyunca (Kasım 2017-Mayıs 2018) uygulanmış, kontrol grubuna ise herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Bu araştırmada durumanalizine bağlı durum çalışması kullanılmıştır Bu yaklaşıma göre öğrencinin okuldan ayrılması (terki)gibi özel bir olaya yönelen ve konuyla ilgili paydaşların görüşüne başvurulan bir çerçeve oluşturulmaktadır (Bogdan ve Biklen, 2007).
  • Araştırmada akademik başarısı düşük sınıf tekrarı yapmış olan 9. Sınıf öğrencileri yer aldığındanbu öğrencilerin devamsızlık sürelerinin artması okul terkiyle doğrudan ilgilidir. Öğrencinin devamsızlıksüresi 20 günü aştığında ikinci kez sınıf tekrarı nedeniyle okulu terk etmiş sayılmaktadır (MEB, 2013).Araştırmada, deney grubundaki öğrenciler, aileleri ve gerekli görüldüğünde sınıf rehber öğretmenleri ileyapılan devamsızlık nedenleri görüşmeleri, deney grubundaki öğrencilerin “Olay Şikayet Formlarına”yansıyan okulda gerçekleştirdiği istenmeyen davranışlara yönelik rehberlik servisi ile birlikte öğrencive sınıf rehber öğretmenleriyle gerçekleştirilen yapılandırılmamış görüşmeler araştırmanın nitel boyutunu oluşturmaktadır.
  • Deneysel desenin tasarımında faktöryel desen kullanılıp kullanılmayacağına karar vermek için iseokul terki önleme programına başlanmadan uygulama yapılan okuldaki dokuzuncu sınıfların tamamına“Mesleki Eğitime Yönelik Tutum Ölçeği” uygulanmıştır. Ayrıca uygulanan BOTP sonrasında deney vekontrol gruplarında tespit edilen okul terki oranlarının karşılaştırılması için ise oran testi yapılmıştır.2017-2018 eğitim öğretim yılı içerisinde deney grubuna uygulanan Bütüncül Okul Terki ÖnlemeProgramı ise araştırmanın deneysel (yarı deneysel) kısmını oluşturmaktadır. Araştırmada ölçekuygulanması, oran testinin yapılması ve BOTP’nın uygulanması araştırmanın nicel boyutunu oluşturmuştur.
  • Okul terki riski taşıyan öğrencilere yönelen öğrenci odaklı müdahale programlarında bütüncül biryaklaşımın benimsenmesinin (entegrasyon, katılım ve okulda tutma kültürünün sağlanması açısından)daha doğru olduğu belirtilmektedir (Ortiz-Lozano, Rua-Vieites, Bilbao-Calabuig & Casadesus-Fa,2018). Ayrıca ergenlik dönemindeki risk altındaki öğrencilerde okul terki konusunda bilişsel davranışsalve duygusal açıdan bütüncül bir bakışın daha işlevli olduğundan söz edilmektedir (Nielsen, 2016).
  • Okul terkinin anlaşılması için iki kavramsal çerçeveden söz edilmektedir. Birincisi okul terki ileilişkili bireysel faktörlere odaklanan bir perspektife dayalıdır. İkincisi ise öğrencilerin ailelerinde,okullarında, topluluklarında ve akranlarında bulunan bağlamsal faktörlere dayanan kurumsal birperspektif olarak ele alınmaktadır. Bireysel perspektif, öğrencilerin değerleri, tutumları ve davranışlarıve bu niteliklerin okulu bırakma kararlarına nasıl katkıda bulundukları üzerine yoğunlaşan bireysel birbakışa dayanmaktadır. Bu durum genel olarak öğrencinin desteklenmesi şeklinde ele alınmaktadır. Budesteklemenin akademik ve sosyal olmak üzere iki boyutu olduğu belirtilmektedir. Okul içerisindekiformal öğrenci davranışlarının (sınıf ve okul etkinlikleri) ve informal ilişkilerin (akran ve ebeveynilişkileri) desteklenmesi şeklinde ele alınabilir. Her iki boyutun da okul terki kararını etkileyeceği ifade edilmektedir (Rumberger, 2001).
  • Yetersiz benlik saygısı modeline göre ise, okuldaki başarısızlık hissi, kişinin öz saygısını olumsuzetkilemekte ve bu da öğrencileri problem davranışlar göstermeye yöneltmektedir. Bu çerçevede benliksaygısındaki düşüklüğün öğrencilerin olumsuz davranışlarını desteklediği savunulmaktadır (Finn,1989). Yetersiz benlik saygısı modeli, okul terkine müdahale ederken öğrenci davranışlarınayönelmektedir ve risk altındaki öğrenciler için düzenlenmiş disiplin müfredatlarını ve olumsuzdavranışa ilişkin pozitif öğretmen tutumlarını içermektedir (Finn, 1989). Başka bir deyişle, öğrencinindesteklenmesi sürecinde psikolojik faktörlerinde önemli olduğu ve yetersiz benlik saygısı modelinin desteklenme sürecinde önemli olduğu ifade edilmektedir (Nielsen, 2016).
  • Bu araştırmada sınıf tekrarı yapan dokuzuncu sınıf öğrencileriyle çalışılmış olması akademikbaşarısızlığın okul terki açısından önemli bir faktör olarak değerlendirildiğini göstermektedir. Yetersizbenlik saygısı modelinde de öğrencinin okuldaki başarısızlık hissinin benlik saygısı üzerinde olumsuzetkisinin olması ve öğrenciyi okulda istenmeyen davranışlara yöneltmesi (Finn, 1989) nedeniylearaştırmada uygulanan bütüncül okul terki önleme programının teorik altyapısında yetersiz benliksaygısı modeli de yer almaktadır. Ortaöğretimdeki okul türleri açısından disiplin cezaları ve problemdavranışların en çok karşılaşıldığı okulların mesleki ve teknik liseler olduğu belirtilmektedir (Kılıç,2015). Bu nedenle düşük benlik saygısının neden olduğu problem davranışların da önlenmesi meslek liseleri açısından önemli görülmektedir.
  • Mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında devamsızlık sorunu önemli sorunlardan biri olarakdeğerlendirilmektedir (MEB, 2018; TEDMEM, 2018). Bu nedenle BOTP uygulama sürecindearaştırmacı tarafından her hafta düzenli olarak devamsızlık takibi yapılmış ve öğrencilerin devamsızlıknedenlerinin belirlenmesine önem verilmiştir. Nitekim Zorbaz (2018) devamsızlık takibi ile velibilgilendirmesinin yapılmasının okul terki riskini azalttığını belirtmektedir. Kültürel ve sosyaletkinliklerin düzenlenmesinin okul terki riskini azaltarak öğrencilerin okula bağlılığını arttırdığı(Zorbaz, 2018), okulda düzenlenen sosyal etkinliklerin, okulu öğrenci açısından eğlenceli bir yer halinegetirdiği ve öğrenci devamsızlığını da azalttığı belirtilmektedir (Ereş, 2014). Bununla birlikte meslekliselerinde dokuzuncu sınıf öğrencileri için mesleki rehberlik uygulamalarında okul ve işyeri gezilerininyapılması, meslek uzmanlarının katıldığı seminer ve panellerin düzenlenmesi önerilmektedir (Vurucu,2010). Alanyazındaki bu öneriler doğrultusunda BOTP kapsamında panel ve seminerler düzenlenmiştir. İlgili etkinlikler programa dahil edilme gerekçeleriyle birlikte Tablo 1’de yer almaktadır.
  • Velilerle görüşme ve bilgilendirme Kurumsal Perspektif (Rumberger, 2001) Devamsızlık takibi Zorbaz (2018)
  • Akademik başarı takibi Yetersiz Benlik Saygısı Modeli (Finn, 1989)
  • Sınav kaygısı ve ergenlik sorunları semineri Bireysel perspektif, akademik-sosyal destek (Rumberger,2001)
  • Benlik saygısı ve özanlayış semineri Yetersiz Benlik Saygısı Modeli (Finn, 1989) Ben nasıl başardım? paneli Vurucu (2010)
  • Bu benim geleceğim semineri Vurucu (2010), Ereş (2014) Üniversite gezisi Zorbaz (2018)
  • semineri Garcia vd. (2018)Deney grubundaki öğrencilere Kasım 2017’de düzenlenen seminer için araştırmacı tarafındanergen psikolojisi üzerine çalışan ve alanında uzman, ortaöğretim kurumlarında ergenlik sorunları vesınav kaygısı üzerine seminerler vermiş bir psikolog ile görüşülmüştür. Bireysel perspektifle öğrencilereakademik-sosyal desteğin sağlanması açısından deney grubu öğrencilerine ilgili psikolog tarafındandüzenlenen seminerde sınav kaygısının nedenleri ve önlenmesi içeriği yer almıştır. Bununla birliktesosyal destek boyutunda öğrencilerin formal ve informal ilişkilerinin desteklenmesi amacıyla seminerinikinci bölümünü ise ergenlik dönemi sorunlarıyla baş etme yöntemleri oluşturmuştur. Seminer süresi 60 dakikadır.
  • Aralık 2017’de düzenlenen seminer için araştırmacı tarafından Türk PDR Derneği Mersin Şubesiyönetimiyle görüşmeler yapılmış ve üyeleri arasında benlik saygısı ve öz anlayış düzeyiningeliştirilmesine yönelik çalışmaları olan bir okul psikolojik danışmanı belirlenmiştir. Seminerdeöğrencilere renklerle kişilik özelliklerinin tanımlandığı bir test uygulanmış ve bu testin sonuçlarına göregruplar oluşturulmuştur. Benlik saygısı ve öz anlayış düzeyinin geliştirilmesine yönelik etkileşimlitartışmalar gerçekleştirilmiştir. Ayrıca seminer içeriğinde benlik saygısının geliştirilme süreci ile ilgilibir kısa film gösterilmiştir. Bu seminerde öğrencilerin kendileriyle ilgili farkındalıklarının arttırılması amaçlanmıştır. Seminer süresi 40 dakikalık iki oturum olmak üzere toplam 80 dakikadır.
  • Ocak 2018’de düzenlenen panelin hazırlık aşamasında ilgili meslek lisesinde çalışmış olmakkaydıyla 15 yıl ve üzeri kıdeme sahip meslek dersi öğretmenleriyle iletişime geçilerek iş yaşamındabaşarılı buldukları ve halen irtibat halinde oldukları mezunlar olup olmadığı araştırılmıştır. Böylece işpiyasasında motor parçaları üreten bir fabrikada çalışan bir teknisyen, bir otomobil markasının satışmüdürü, bir meslek dersi öğretmeni ve kimyasal ürünler üreten bir fabrikanın laboratuar şefi olmaküzere dört panelistle iletişim sağlanmıştır. Bu panelde panelistler, lise öğrencilik döneminde karşılaşılanzorluklar ve bu zorluklarla baş etme yöntemleri hakkında, liseden mezun olduktan sonra üniversitehayatında veya iş piyasasında iş piyasasının beklentilerini karşılamak için kendilerini nasıl geliştirdiklerihakkında ve çalıştıkları iş kolları hakkında deneyimlerini paylaşmışlardır. Karşılıklı soru-cevapyöntemiyle etkileşim düzeyi yüksek olan bu panelle öğrencilerin eğitim-gelecek bağlantısını anlamaları ve bu bağlantıyı kurmaları amaçlanmıştır. Panel süresi 60 dakikadır.
  • Mart 2018’de düzenlenen seminerde araştırmacı tarafından deney grubu öğrencilerine meslekirehberlik kapsamında onuncu sınıfta seçebilecekleri alanların tanıtımı yapılmıştır. Bu alanların istihdamolanakları, bir üst eğitim basamağı olan üniversitelerde seçebilecekleri bölümler tanıtılmış ve Meslekive Teknik Ortaöğretim Kurumları (MTOK) kontenjanları kapsamında mühendislik bölümleri tanıtımıyapılmıştır. Genel olarak Bu Benim Geleceğim Semineri ile öğrencilerde gelecek planları kurma üzerine bir farkındalık yaratılması amaçlanmıştır. Seminer süresi 60 dakikadır.
  • Nisan 2018’de düzenlenen gezide Tarsus Teknoloji Fakültesi, Tarsus Uygulamalı Teknoloji veİşletmecilik Yüksekokulu ve Mersin Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu’na gezi düzenlenmiştir.Teknoloji Fakültesi’nde atölyeler ve derslikler gezilmiş, fakültenin konferans salonunda TarsusTeknoloji Fakültesindeki bölümlerin tanıtıldığı seminere katılım sağlanmıştır. Daha sonra TarsusUygulamalı Teknoloji ve İşletmecilik Yüksekokulu’nda derslik ve atölyeler gezilmiş, öğrencilergruplara ayrılarak bir ders saati boyunca yürütülmekte olan bazı derslere katılmışlardır. Genel olarakbirçok öğrencinin ilk defa üniversite kampüsü görüyor olması ve üniversitedeki eğitim imkanlarınıyerinde görmüş olmasının öğrenciler üzerinde olumlu etki yaratması beklenmektedir. Üniversite gezisi bir gün sürmüştür.
  • Mayıs 2018’de düzenlenen seminer araştırmacı ve okul psikolojik danışmanı ile birliktegerçekleştirilmiştir. Bu seminerin amacı öğrencilerin formal (ders ve okul etkinlikleri) ve informal(akran ve aile) ilişkilerinde şiddet, zorbalık ve akran baskısının nedenleri ve önlenmesine ilişkin farkındalık yaratmaktır. Seminer süresi 60 dakikadır.
  • 2017-2018 eğitim öğretim yılı boyunca araştırmacı tarafından deney grubu öğrencileriyledevamsızlık konusunda 38 görüşme, okulda istenmeyen davranışlar konusunda 16 görüşme (rehberlikservisi tarafından yapılan görüşmeler hariç), aile sorunları ve düşük akademik başarı konusunda 7görüşme, madde bağımlılığı konusunda (rehberlik servisi tarafından yapılan görüşmeler hariç) ise 2görüşme olmak üzere 63 görüşme yapılmıştır. Rehberlik servisi kayıtları çerçevesinde deney grubundayer alan öğrencilerle ilgili 2017-2018 eğitim öğretim yılı boyunca 57 adet “Olay Şikayet Formu”oluşturulmuştur. Bu formlardan 41’inde şikayet konusu olay disiplin kuruluna yönlendirildiğinden ilgili görüşmeler okul psikolojik danışmanı tarafından yapılmıştır.
  • Araştırmanın yarı deneysel desen kurgusunda faktöryel desen veya gruplararası karşılaştırmalıdesenden hangisinin kullanılacağına karar vermek için mesleki eğitime ilişkin tutumun cinsiyet, anne-baba çalışma durumu ve anne-baba birlikte yaşama durumu değişkenleri açısından farklılaşıpfarklılaşmadığının test edilmesi önemlidir. Örneğin cinsiyete göre farklılaşma tespit edildiğindedeneysel desende cinsiyet faktörü de ayrıca yer almalıdır. Bu nedenle Bütüncül Okul Terki ÖnlemeProgramı uygulanmadan önce deney grubu olarak belirlenen okuldaki dokuzuncu sınıf öğrencilerineMesleki Eğitime Yönelik Tutum Ölçeği (MEYTÖ) uygulanmıştır. Buna göre 9. Sınıf öğrencilerininmesleki eğitime ilişkin tutumlarının cinsiyete (t(332)=1.196, p>.05), anne çalışma durumuna (t(329)=1.378,p>.05), baba çalışma durumuna (t(333)=0.324, p>.05) ve birlikte yaşama durumuna (t(332)=1.845, p>.05)göre farklılaşmadığı bulunmuştur. Buna göre araştırmada kullanılan gruplar arası deneysel desene(Büyüköztürk, Çakmak, Akgün, Karadeniz & Demirel, 2010) faktör eklenmesine gerek olmadığısonucuna ulaşılmıştır. Bu çerçevede araştırma, grup eşleştirmeli (birbirine özellik bakımından denk olan deney-kontrol grupları) gruplar arası deneysel desen ile desenlenmiştir.
  • Bu araştırmanın nitel boyutunda deney grubu öğrencilerinin devamsızlık nedenlerinin belirlenmesiyarı yapılandırılmış görüşme formları aracılığıyla gerçekleştirilmiştir. Görüşme formunda altı soru yeralmaktadır. Bunlar, “Geçtiğimiz yıldaki devamsızlık nedenlerin nelerdir?”, “Bu yılda da benzernedenlerle devamsızlık yapıyor musun? Bu yıldaki devamsızlık nedenlerin nelerdir?”, “Okuluasma/okuldan kaçma davranışını kimlerle birlikte yapıyorsun? Devamsızlık yapınca okul dışında neleryapıyorsun/uz?”, “Ailenin yaptığın devamsızlıklardan haberi var mı? Tepkileri nasıl?”, “Devamsızlıksınırını aşarsan ne olur? Bilgin var mı? Okuldan atılmak için devamsızlık yaptığın oluyor mu? Oluyorsanasıl?” şeklindedir. Araştırmanın nicel boyutunda ise deney grubunun faktöryel yapısını belirlemek içinKalkan (2014) tarafından geliştirilen “Mesleki Eğitime Yönelik Tutum Ölçeği” kullanılmıştır. 35maddeden oluşan ölçek tek boyutlu olup bu tek boyut toplam varyansın % 50.96’sını açıklamaktadır.Ölçek maddelerine ait madde toplam korelasyon değerleri 0.57-0.81 aralığında olup Cronbach alphagüvenirlik katsayısı ise 0.97 olarak bulunmuştur. Ölçek Eylül 2017’de aktif olarak deney okuluna devameden dokuzuncu sınıf öğrencilerine uygulanmıştır. Araştırmada BOTP’nın uygulandığı yarı deneyselkısımda ise yılsonunda deney-kontrol grubu karşılaştırmasıyla okulu terk eden kişi sayıları ve buna bağlıolarak deney ve kontrol gruplarının okul terki oranları belirlenmiştir. Okul terki oranlarını karşılaştırmak için ise iki örneklem oranı arasındaki farkın önemlilik testi olan oran testi yapılmıştır.
  • Tarih Uygulama Veri Toplama Aracı Analiz Yöntemi Eylül- Ekim 2017 Mesleki Eğitime Yönelik
  • MEYTÖ Nicel t test Kasım 2017-Mayıs
  • 46 öğrenciden oluşan kontrol grubunda 2017-2018 eğitim öğretim yılı sonunda 10. Sınıfa geçmeyibaşarmış öğrenci sayısı 14 tür. 32 kişi okulu terk etmiş 14 kişi ise sınıfı geçmiş durumdadır. Bu çerçevedekontrol grubunda okul terki oranı ise 32/46*100= %69.56 olarak bulunmuştur. 71 öğrenciden oluşandeney grubunda 2017-2018 eğitim öğretim yılı sonunda 10. Sınıfa geçmeyi başarmış öğrenci sayısı46’dır. 4 öğrenci başka okula nakil gitmiştir. Deney grubunda yer alan ve okulu terk eden öğrenci sayısıise 21’dir. Bu çerçevede Deney Grubu MTAL’de okul terki oranı ise 21/71*100= %29.57 olarak bulunmuştur.
  • Uygulanan BOTP sonrasında deney grubundaki öğrencilerin birey kaynaklı okul terk nedenlerişiddet eğilimi, ebeveyn ölümü, sağlık sorunları, devamsızlık, uyuşturucu bağımlılığı, akademikbaşarısızlık, yalnızlık/arkadaşsızlık ve eğitim-istihdam ilişkisinin kurulamaması olarak sıralanmaktadır.Okul kaynaklı terk nedenleri ise, disiplin cezaları, olumsuz öğretmen tutumu ve yoğun ders müfredatıolarak sıralanmaktadır. Aile kaynaklı okul terk nedenleri ise, aile içi çatışma, büyük kardeş olma ve gelirşoku nedeniyle çalışmak zorunda olma şeklindedir. Ayrıca akran grubu kaynaklı terk nedeni olarak iseolumsuz akran çevresinin okul terkine neden olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Yalnızca akademikbaşarısızlık nedeniyle sınıf tekrarı, sağlık sorunları ve ebeveyn ölümünün okul terki sürecinihızlandırdığı belirlenmiştir. Özellikle lise çağında iken öğrencinin aile yapısında meydana gelenherhangi bir ani değişimin (ebeveyn vefatı, boşanma, ayrı yaşama, yeniden evlenme vb.) öğrencilerin okul terki riskini yükselttiği belirtilmektedir. (Song, Benin ve Glick, 2012).
  • Akranlar arasındaki sosyal ilişkilerin öğretmen-öğrenci arasındaki eğitim ilişkisinden daha güçlüolduğu ve (okul içinde veya dışında) herhangi bir etkinliğe karar verme aşamasında akran ilişkilerinindaha öne çıktığı belirlenmiştir. Öğrencilerin uyumsuz davranışları ve şiddete bağlı disiplin sorunlarınında akran ilişkileri çerçevesinde şekillendiği, okulda çeteleşme ve akran baskısının gözlendiğibelirlenmiştir. ABD’de yedinci sekizinci ve dokuzuncu sınıflar üzerinde yapılan bir araştırmada akranşiddeti, sosyal çevre ve komşuluk ilişkilerinin güvensiz olması ve çetecilik faaliyetlerinin uzun süreli devamsızlıklara ve okul terkine neden olduğu ifade edilmektedir (Garcia vd., 2018).
  • Öğretmenin olumsuz tutumunun okul terkinin önemli faktörlerinden olduğu tespit edilmiştir.Öğrenciler iyi ilişkiler kurmadığı öğretmenlerin derslerine girmek istemediklerini bu nedenledevamsızlık yaptıklarını ifade etmişlerdir. İngiltere’de yapılan bir araştırmada liselerde devamsızlığınöncelikli nedenleri, okul ve okul ile ilgili etkinlikleri sevmiyor olma, belirli öğretmenleri ve derslerisevmeme, okulda sıkılma, düşük sınav notları ve psikolojik olarak kendini iyi hissetmeme olarak sıralanmaktadır (Attwood ve Croll, 2015).
  • Bir öğrenci aile içi çatışmaları ve evdeki en büyük çocuk olmanın kendisinde sorumlulukoluşturduğunu gerekçe göstererek okulu terk etmiştir. Aile içi çatışmaların öğrenciler üzerindedepresyon, antisosyal davranış ve hiperaktivite gibi olumsuz etkileri olduğu (Strohschein, 2012), güven problemi ve iletişim sorunlarına yol açtığı vurgulanmaktadır (Cartwright, 2006).
  • Gelir şoku (babanın cezaevinde olması) nedeniyle çalışmak zorunda olmanın, eğitim istihdamilişkisini kuramama ile ilişkili olduğu ve bu durumun devamsızlığa neden olarak okul terkine yol açtığıtespit edilmiştir. Özellikle babanın olmadığı evlerde ebeveyn desteği ve öğrenci üzerindeki kontrolünzayıfladığı (Song vd., 2012) ve buna bağlı olarak akademik başarının düştüğü (Arkes, 2015) ve tekebeveynli ailede yaşayan öğrencilerin okul terki riskinin ise iki kat daha fazla olduğu belirtilmektedir (Ham, 2003).
  • Aile gelirine destek olmak için çalışmak zorunda olma nedeniyle devamsızlığın artması ve budurumun okul terkine dönüşmesi araştırmanın önemli sonuçlarından biridir. Ebeveynlerin -gelir veeğitim düzeyinin düşük olduğu koşullarda- (Rumberger, 1987;1995; Rumberger vd., 1990) eğitime dairolumsuz tutuma sahip olması, ebeveyn için aile gelirine katkı beklentisini öne çıkarmaktadır. Şartlı nakittransferi uygulamasının Latin Amerika’daki risk grubunda yer alan öğrencileri okullaştırmadaki başarısıdüşünüldüğünde (Bourguignon vd., 2003; Glewwe ve Kassouf, 2012; Soares, 2012) meslek lisesi öğrencilerine karşılıksız burs verilmesi okul terklerini azaltmaya yardımcı olabilir.
  • Devamsızlık sorunu olmadığı ve akademik yönden başarılı olduğu halde okulu terk eden deneygrubu öğrencileri de bulunmaktadır. Bu öğrencilerde eğitim-istihdam ilişkisinin kurulamamış olmasıokul terkinin en önemli nedeni olarak değerlendirilmektedir. Diğer yandan aile ve ekonomik koşullarkaynaklı okul terk nedenlerinin (gelir şoku vb) öğrenciyi okul dışına itme konusunda (itme-çekme kuramı) (Boylan & Renzulli, 2017) daha etkili olduğu ifade edilebilir.
  • Bayhan, G. & Dalgic, G. (2012). Liseyi terk eden öğrencilerin tecrübelerine göre okul terki, İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(3), 107-130.
  • Ereş, F. (2014). Lise öğrencilerinin okuldan kaçma nedenlerinin değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(3), 321-336
  • Ergen, H. (2013). Türkiye’de eğitimde planlama yaklaşımları ve kullanılan eğitim göstergeleri. MersinKalkan, Ö. K. (2014). Mesleki eğitime yönelik tutum ölçeği geçerlik ve güvenirlik çalışması. TrakyaTaylı, A. (2008). Okulu bırakmanın önlenmesi ve önlemeye yönelik uygulamalar. Abant İzzet BaysalYazgan, Ç. Ü. (2018). Sermayenin Temsili Bağlamında Meslek Lisesi Öğrencilerinin Kültür ve MeslekDerslerine Yönelik Görüşleri: Eskişehir İli Örneği. Journal of Economy Culture and Society, 58, 45-65.Zorbaz, O. (2018). Lise Öğrencilerinin Okul Terk Risklerini Etkileyen Öğrenci ve Okul DüzeyindekiFaktörler. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
MAKALE İSTATİSTİKLERİ

                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        
                                                                                                                                                                                                        
                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        



                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        
 
                                                                                                                                                                                                        
                      
                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        
LINKS

                                                                                                                                                                                                        
    
                                                                                                                                                                                                        
  • 
                                                                                                                                                                                                        
    
                                                                                                                                                                                                        
    

                                                                                                                                                                                                        
     Last issue
    
                                                                                                                                                                                                        
    
                                                                                                                                                                                                        
    • 
                                                                                                                                                                                                        
  • 
                                                                                                                                                                                                        
    
                                                                                                                                                                                                        
    
                                                                                                                                                                                                        
         Previous issues
    
                                                                                                                                                                                                        
    
                                                                                                                                                                                                        
    • 
                                                                                                                                                                                                        
  • 
                                                                                                                                                                                                        
    
                                                                                                                                                                                                        
    
                                                                                                                                                                                                        
    Article Statistics
    
                                                                                                                                                                                                        
    
                                                                                                                                                                                                        
    • 

                                                                                                                                                                                                        
                                                                                                                                                                                                        




                                                                                                                                                                                                        


                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        



                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        

                                                                                                                                                                                                        
Share